KARAGÖZ
GÖLGE OYUNU BÖLÜMLERİ
1-MUKADDİME
2-MUHAVERE
3-FASIL
4-BİTİŞ
1-MUKADDİME:
Oyundan önce perdenin ortasına konan göstermelik, nareke zırıltısı ve tef
velvelesi ile kaldırılır. Göstermelik oyun hakkında fikir veren bir tasvir
olabileceği gibi oyun ile ilgisiz bir tasvir de olabilir. Göstermelik
konmasının amacı seyircinin oyuna odaklanmasını sağlamak ve oyunun başladığını
belirtmektir. Göstermelik kaldırıldıktan sonra hacivat şarkısını söyleyerek
seyirciye göre sol tarafatan perdeye gelir. Şarkısını bitirdikten sonra perde
gazelini okur. Hayali perde gazeline başlamadan "ooof Hay Hak" diye
yaradana seslenir. Oyunların tasavvufi yönlerinin ağırlıklı olarak vurgulandığı
perde gazellerinde, yaradanın varlığı ve birliği övülürken insanın aciz bir kul
olduğunun altı çizilir. Karagöz'ün ibret perde ve gösterinin bir ders
niteliğinde olduğu belirtilir. Sonra seyirciyi selamlar ve Karagöz'ü perdeye
getirebilmek için teganniye (makam ile şarkı söyleme) başlar. Ah yar bana bir
eğlence medet diye seslenir. Karagöz camdan uzanır ve Hacivat'a bağırmamasını
söyler. Hacivat'ın bağırmaya devam etmesi üzerine sinirlenen Karagöz aşağı
atlar ve kavga ederler. Hacivat kaçar, Karagöz sırtüstü yerde yatar vaziyette
iken Hacivat'a söylenir. Sonunda "bir daha gel bak ben sana neler
yaparım" der demez, hacivat gelir.
makaddime
biter, muhavere başlar.
2-MUHAVERE:
Kelime anlamı karşılıklı konuşma olan muhavere, Karagöz ve Hacivat'ın tüm
özelliklerini bünyesinde barındıran bir
bölümdür. Yanlış anlamalara dayalı kelimelerin ses oyunlarıyla farklı
anlamlarda kullanılmaları, ikilinin eğitim durumları ve kişilik özellikleri bu
bölümde iyice belirginleşir. bu bölüm Hacivat'ın yabancı sözcükler kullanması
ve Karagöz'ün onu yanlış anlaması yada yanlış anlar gibi görünmesi üzerine
kurulur. Böylece muhavere ortaya türlü cinaslar ve nükteler çıkması ile sürer
gider. Muhavere her konuya açıktır. Önceden bilinen muhavereye günlük olaylar
sokulabileceği gibi, günlük olayları şakacı bir dille eleştiren doğaçlama
muhavereler de olabilir. Bu Karagöz oynatan ustanın maharetine ve kültürüne
bağlıdır.
Muhavere
bölümü Hacivat'ın Karagöz'den dayak yiyip kaçması, yanlız kalan Karagöz'ün
"sen gidersin de ben dururmuyum bende giderim bakalım ayine-i devran ne
suretler gösterir" diyerek çıkması ile sona erer.
3-FASIL: Bu
bölümde baştan sona bir oyun oynanır, oyunun akışına göre kendi kılık ve
şiveleri ile Zenne, Çelebi, Tuzsuz Deli Bekir, Beberuhi, Tiryaki, Frenk, Yahudi
gibi değişik tipler girip çıkar. Başrollerde her zaman Karagöz yada Hacivat vardır.
bazı oyunlarda oyunun akışına göre karagöz yada Hacivat'da değişik kılıklarda
perdeye gelebilir. Örneğin Cazular oyununda Karagöz cinler tarafında çarpılıp
eşşek haline gelir.
4-BİTİŞ:
Karagöz oyununun en kısa bölümüdür. Fasıl bölümü sona erdikten sonra Karagöz ve
Hacivat perdeye gelir. kıssadan hisse söylenir. Karagöz Hacivat'ı tekrar döver,
bunun üzerine Hacivat "yıktın perdeyi ettin viran, varayım sahibine haber
vereyim heman" diyerek. Yukarı sola doğru perdeden ayrılır.
Oyunu
kapatan Karagöz'dür. "her ne kadar sürç-i lisan ettikseaffola ! bak ben
sana bir dahaki oyunda neler ederim neler ? " diyerek yukarı sağa doğru
perdeden çekilir. hayal perdesinin ışığının kararması ile oyun sona erer.
|